Kanttekeningen bij een artikel uit Prana 155

 

Door: Reinier van der Sandt, websitebeheerder exbaba.com

Datum: 11 juni 2006

Titel: Een onderzoek naar paranormale verschijnselen bij Sai Baba

Bron: overgetypt uit het twee-maandelijks tijdschrift Prana 155, juni-juli 2006 

Schrijver: Lambèrt de Kwant

Onderstaand artikel wordt door mij in rood voorzien van enkele kanttekeningen. Joop Houtkoper haalt een onderzoek aan dat door hem gehouden zou zijn (of hij moet dit artikel bedoelen, zoals de titel aangeeft, maar ik wil en kan dit schrijfsel echt niet als een onderzoek zien), maar ik heb het helaas (ook niet via Google) niet kunnen vinden, daarom houd ik het nu bij onderstaande tekst. Deze tekst zie ik zelf als het opwerpen van een rookgordijn of een dikke mist. De vele taalfouten en slordigheden in de tekst door Lambèrt de Kwant gemaakt (eind- en hoofdredacteur van enkele tijdschriften ?!) werden door mij niet overgenomen, en mede daarom heb ook ik niet mijn best gedaan om alle leestekens correct te plaatsen. Aan Houtkooper stuurde ik al eerder in 2003 een mail, maar na het lezen van dit interview (2006) merk ik dat hij zich van onze kritiek op Baba middels deze website, niets heeft aangetrokken.

Ook aan Joop Houtkooper leg ik de vraag voor naar de betekenis en zin van paranormale verschijnselen in India. Het interview geef in vraag en antwoordvorm weer. Houtkooper kwam destijds in contact met een collega-parapsycholoog uit IJsland, prof. Erlendur Haraldsson. Die was in die tijd hoogleraar psychologie aan de universiteit van IJsland en heeft ook paranormale verschijnselen in India bestudeerd.

 Joop Houtkooper

Hij was regelmatig in India geweest en had daar onderzoek gedaan naar gevallen van reïncarnatie en verschijnselen op paranormaal gebied. Hij was ook in contact gekomen met Sai Baba, die in die tijd nog min of meer benaderbaar was, zodat hij een aantal interviews met Sai baba kon hebben en maakte ook enkele merkwaardige verschijnselen mee. In 1979 vroeg Haraldsson Houtkooper mee te gaan naar India om dat soort verschijnselen te bestuderen. Sai Baba was weliswaar moeilijker benaderbaar, maar er zouden andere mensen zijn die soortgelijke verschijnselen vertonen. Er zouden ook video-opnamen gemaakt worden. Houtkooper heeft daarna met prof. Haraldsson in India rondgereisd en was ook bij Sai Baba. Haraldsson bleek daar op tal van plaatsen over een uitgebreid netwerk te beschikken. Ze zijn daar toen gericht bij enkele mensen langs geweest die materialisatieverschijnselen vertonen.

‘Het bleek wel dat een van die mensen de zaak besjoemelde, trukeerde; we hebben hem kunnen bestrappen op goochelarij. Niet zo mooi, maar het komt voor. We zijn toe ook naar de ashram van Sai Baba geweest en hebben hem daar van dichtbij kunnen bekijken.’ 

En goochelt Sai baba ook ? 

Er is nogal wat negatieve publiciteit over hem geweest, - correctie, er is nog steeds veel negatieve publiciteit - maar toch blijft hij voor velen in India en het Westen een inspiratiebron. - voor velen is hij ook een voorbeeld van iemand die erg goed is in het misleiden van mensen - Het is moeilijk vast te stellen of wat we daar zagen al dan niet echt of waar was. - maar camera's hebben dat werk prima gedaan, en ieder bedrog is in vertraagde beweging duidelijk te zien - Je kunt natuurlijk makkelijk concluderen dat Sai Baba ook goocheltrucjes uithaalt, maar ik ga daarin niet mee. Hij wordt in India als een soort godheid beschouwd. Dat stelt hem in de gelegenheid allerlei dingen te doen die onverklaarbaar zijn. - ja, en dat is tevens een onderdeel van alle ellende, voor de Indiërs is Baba een god en daarom onfeilbaar, dus bedriegt Baba volgens hen niet -  Die berichten over goocheltrucjes blijken niet op solide feiten te berusten. - jawel, die berichten berusten op heel solide bewijsmateriaal (de video's) - De materialisatieverschijnselen zouden dus echt kunnen zijn. - nee, echt niet, het bedrog is duidelijk op de videobeelden te zien - Wie zich op de feiten baseert en zich niet laat leiden door vooroordelen, kan haast niet tot een andere conclusie komen. - ...dat Sai Baba trucs toepast - Het is anderzijds jammer dat het niet mogelijk is om Sai baba wetenschappelijk te bestuderen. - ... omdat hij dan door de mand valt - Hij had daar in de jaren 70 al niet zo’n zin in, hoewel hij wel wat dingen heeft gedemonstreerd voor mensen die dat wilden weten. - ...maar dan wel zonder camera daarbij ! - Daar is over gepubliceerd en het is allemaal na te lezen. Het zijn wel opmerkelijke verhalen. - ...voor hen (devotees) die daar in willen geloven. -

Je kunt je afvragen of iemand die opzienbarende dingen doet, zoals materialisaties, ook perse een soort godheid moet zijn. - een goede vraag - Je kunt ook door negatieve krachten worden beïnvloed, zoals dat ook door Blavatsky werd gezegd. - maar met deze opmerking begeeft de vragensteller zich op glad ijs - Je hoeft dus niet een verlicht of spiritueel meester te zijn wanneer je wonderen verricht? - je zou eerder kunnen zeggen dat juist een echte verlichte Meester zich niet hoeft te bedienen van wonderen (Ghandi, Martin Luther King) - Is het wel juist paranormale vermogens als een uiting van spirituele groei te zien. 

Ik ben zelf natuurkundige en constateer dat het materialistisch wereldbeeld van honderd jaar geleden vandaag de dag gewijzigd is. Het gaat meer in de richting van diepere inzichten. Toch is er ook sprake van een teruggang in de acceptatie van paranormale verschijnselen en het onderzoek ernaar, zoals die zich vooral in de VS manifesteert. Maar ook in landen als België en Frankrijk is het gevaarlijk voor je carrière als je er voor uit komt dat je in deze verschijnselen geïnteresseerd bent.

Bijvoorbeeld een leraar in België die is ontslagen, Franse onderzoekers die onder pseudoniem publiceren. Als natuurkundige houd ik me bezig met natuurkundige theorie om te verklaren waarom paranormale verschijnselen überhaupt mogelijk zijn. Waarmee de sceptici de wind uit de zeilen genomen kunnen worden, maar ze zijn heel hardnekkig in hun vooroordelen. - net zo hardnekkig als voorstanders van Sai Baba zijn, in het ontkennen van de spirituele, seksuele en financiële fraude die de afgelopen decennia door Raju (Baba) zijn bedreven -.

Kun je zeggen dat het paranormale normaal geworden is? De verschijnselen die zich 2000 jaar geleden voordeden, de opstanding van Jezus, de Hemelvaart, het spreken in tongen van de apostelen dat we met Pinksteren herdenken, waren min of meer paranormale verschijnselen. Niet-christenen en veel wetenschappers lachen daarom. Veel christenen op hun beurt wijzen val van paranormale verschijnselen in andere culturen, zoals in India weer af. De EO noemt zelfs het Hindoeïsme een gevaarlijke, occulte religie, waardoor je besmet kun raken, om nog maar te zwijgen van wat ze van Sai baba vinden. 

Natuurlijk zijn er ook binnen de rooms-katholieke kerk heiligen die heilig werden verklaard omdat ze wonderen verrichten, zoals Jozef van Copertino die tijdens zijn gebed door de lucht ging zweven. Een Amerikaanse filosoof, Steve Braude, heeft een boek geschreven over dit soort paranormale verschijnselen. Hij wijst in dit boek op tal van getuigenverklaringen over dit soort gevallen. Je hoeft daarvoor dus niet perse naar India. Tegen die achtergrond is Sai Baba wellicht eigenaardig, maar wat hij deed past wel in de hele cultuur van India, terwijl in tal van andere landen zich ook wonderbaarlijke of paranormale verschijnselen voordeden en doen. Ik denk dat buitenstaanders voorzichtig moeten zijn in hun oordeel over dergelijke, maar ook paranormale verschijnselen. - ik denk dat, als je kennis genomen hebt van het fysieke bewijs (de videobeelden) en de verhalen van ex-devotees over de trucage, je niet veel moeite meer hoeft te doen om hierover een keihard oordeel over uit te spreken - Als je beweert dat er toch wel iets zit in de parapsychologie, word je door christenen onmiddellijk niet serieus genomen, terwijl religies vaak zijn ontstaan rond bijzondere, noem het paranormale, verschijnselen. De reactie van veel christenen op bijzondere verschijnselen is dus eigenlijk heel paradoxaal. In de bijbel staan trouwens tal van verhalen die op paranormale vermogens duiden, maar toch blijft het voor christenen een verboden gebied.

Wat je ook ziet is een soort indeling in hokjes; enerzijds de religie en anderzijds de wetenschap. In India is dat niet minder het geval. Het blijkt dat noch de gelovige Hindoes, noch de verwesterde atheïsten, de behoefte hebben om nader onderzoek te gaan doen naar Sai Baba. - dat hoeft ook niet, want dat hebben wij al gedaan, ze hoeven deze site maar in te zien - Veel niet gelovigen vinden, zonder daar onderzoek naar te hebben gedaan, het allemaal maar bedrog. - ook zonder onderzoek kan een normaal denkend mens concluderen dat het menselijk lichaam metalen van die substantie (goud) en die hoeveelheid (ter grootte van een ei) kan voortbrengen - Iets dergelijks zie je bij de mensen van Skepsis en de Vereniging tegen Kwakzalverij. - heel vaag, volgens mij heeft Houtkooper geen internet en geen 'onderzoek' gedaan naar de onderzoeken van de door hem genoemde partijen -

U bent in India geweest en hebt daar verschijnselen bestudeerd. Verschijnselen die in het hindoeïsme min of meer vertrouwd zijn. Binnen het christendom ligt dat anders en men acht zich ook vaak superieur jegens andere religies. - Je moet Sai Baba eens horen over zijn devotees; 'Negentig procent van mijn devotees zijn erger dan honden!' -Sommigen gaan zelfs zover door te waarschuwen tegen een occulte religie als het hindoeïsme, juist doordat men daar meer openstaat voor paranormale verschijnselen. Wat is uw conclusie na uw bevindingen in India? 

Wat ik gezien heb is dat in India paranormale verschijnselen meer geaccepteerd worden. Doordat het behoort tot het terrein van de religie, wordt het ongeveer als heiligschennis gezien, om daar onderzoek naar te doen. Toch waren mensen wel benieuwd naar ons onderzoek naar Sai Baba. Ik ben in 1981 in de VS geweest waar ik het Parapsychologisch Instituut bezocht. De directeur was in die tijd een Indiër en wist dat ik in India geweest was. Hij vroeg mij mee naar zijn kamer en vroeg wat ik daar bij Sai Baba nu precies had meegemaakt. Of dat nu allemaal echt waar was. Niet waar anderen bij waren, maar apart. Hij was parapsycholoog, maar je voelde dat hij vond dat wat daar bij en rond Sai Baba gebeurde, eigenlijk niet kan. - en dat is ook zo - Er was sprake van een zeker spanningsveld. Wij hebben in India uitgebreid met tal van mensen gesproken en dan merk je toch wel dat je in een heel andere wereld bent. - daar zijn ze nou eenmaal wat meegaander in hetgeen zogenaamde spirituele genezers hen voorspiegelen, dan in de westelijke landen - Hier in Nederland word je, ook als je niet religieus bent, geconfronteerd met een christelijke cultuur die niet zoveel opheeft met paranormale verschijnselen. - en terecht: 'zalig zij die niet zien, maar toch geloven' - In India is dat heel anders; de rol van de religie is daar in het dagelijkse leven veel sterker. Dat was een heel bijzondere ervaring. Mijn conclusie… Ik heb daar Sai Baba as uit de lucht zien ‘grijpen’. - en wij hebben dat op film, want voordat hij wat dan ook doet, heeft hij het tablet al tussen zijn vingers - We hebben daar met veel mensen gesproken, ook met mensen die daar heel sceptisch tegenover stonden. Dat waren wel mensen die daarnaar nooit waren komen kijken. - en geef ze eens ongelijk, een normaal denkend mens ruikt het bedrog al van kilometers afstand - Er is daar, juist doordat het op het gebied van de religie ligt, een grote terughoudendheid om dit soort verschijnselen te bestuderen, terwijl wij daar onbevooroordeeld tegenover stonden; wat is hier aan de hand en wat gebeurt hier nu eigenlijk? Daar probeer je achter te komen, zoals ik dat in een artikel verwoord heb. Ik beschouw mijn ervaringen in India, waaronder die bij Sai baba als een verrijking van mijn leven. - en daarom moet je zeer krampachtig vasthouden aan die overtuiging, en blijven ontkennen dat Baba de boel bedriegt, terwijl het bewijs overal in de media is te zien ! -

Wat heeft u, in paranormaal opzicht het meest bij Sai Baba getroffen? 

Wat ik het opvallende vind, is dat hij dag in dag uit, wonderen verricht. Mensen hebben ruimschoots gelegenheid gehad om hem op bedrog te betrappen. - maar die mochten dus niet gebruik maken van een (film) camera -Wie zegt hem betrapt te hebben op bedrog, heeft weinig grond om op te staan. - dat klopt, in ieder geval niet de grond van de 'Abode of Peace' in Puttaparthy, want die wordt gegarandeerd de ashram uitgeknikkerd, nee Joop, zo iemand heeft vandaag de dag genoeg bewijsmateriaal voorhanden (en vergeet de Movies aan de Engelse kant niet te bekijken, daar staat nog veel meer) - Zo zijn er video-opnamen van slechte kwaliteit waarvan ze zeggen, zie je wel, hier zou hij iets gegoocheld kunnen hebben. ‘Tja, als de opname maar slecht genoeg is, is zoiets makkelijk te beweren. - kijk, zo legt Joop een rookgordijn, en dan maar flink bagatelliseren, nou Joop, de kwaliteit van de video's op deze site is meestal duidelijk genoeg hoor ! - Een bewijs dat hij goocheltrucjes uithaalde, valt daarmee met de beste wil van de wereld niet te leveren.’ - O nee ? Laat dit filmpje bijvoorbeeld niet overduidelijk zien hoe Baba zijn toehoorders met zijn grimassen en zijn linkerhand afleidt om vervolgens met de rechterhand DUIDELIJK ZICHTBAAR naar een te 'materialiseren' voorwerp in de leuning van zijn stoel ergens opzij van, of onder, het roze kussen graait en vervolgens aan een van zijn devotees geeft ? -

Mensen die daar bevooroordeeld naar toe gaan, komen daar ook weer bevooroordeeld vandaan. - natuurlijk, maar noem het geen 'bevooroordeeld' want dat is het niet, deze mensen kennen de echte waarheid over Baba, en als je die eenmaal kent, dan doorzie je al zijn beweegredenen en trucs - Als je de gelovigen niet meerekent, zijn er genoeg niet gelovigen, die zeggen dat ze dingen hebben gezien die ze niet kunnen verklaren. - even zo vele en waarschijnlijk veel mee doorzien de trucs ogenblikkelijk na het zien van slechts enkele van de video's -Verder strekt onze wijsheid niet. - klinkt heel voornaam, maar ik zou zeggen, maak er dan dit van; 'verder willen wij niet kijken.'- Er zijn in deze wereld nu eenmaal dingen die geen uitgemaakte zaak zijn. Een belangrijk deel van mijn onderzoek is er op gericht uit te zoeken hoe een theorie van paranormale verschijnselen er uit zou moeten zien. ‘Als ik daarmee bezig ben, ben ik niet met Sai Baba bezig, maar met bevindingen van experimenten en spontane verschijnselen. Toch houd ik rekening met de mogelijkheid dat die verschijnselen rond Sai Baba echt zijn. Ik weet het niet zeker. - maar hij zou de lezer toch zo graag overtuigen van de hoop dat het toch waar is, jammer voor hem, want de feiten wijzen er overduidelijk op dat Sai Baba mensen bedriegt ! -

U hebt in India ook zogenaamde wonderdoeners ontmaskerd? 

In ieder geval één persoon. Mijn collega Erlendur Haraldsson met wie ik toen op reis was, had in bezoeken daarvoor contacten gelegd en was mensen op het spoor gekomen. We hebben in totaal drie mensen gezien, waarvan werd verteld dat ze materialisatieverschijnselen zouden vertonen. Twee daarvan hebben we maar heel kort gezien maar wilden niet meewerken. - Baba wil ook niet meewerken, al die tijd al niet - Een derde hebben we aan de tand kunnen voelen en hebben dus kunnen zien wat hij zoal deed. We hebben er met onze neus bovenop gestaan, maar hebben goocheltrucjes betrapt. - conclusie: dan is Baba tòch de betere goochelaar ! - Dat komt daar dus ook voor. Maar dat één meneer goochelt zegt natuurlijk niets over Sai Baba. - tuurlijk niet Joop, want er zijn daar in India veel méér meneren die goochelen, Baba is slechts één uit velen ! -

U bent nog steeds verwonderd over de dingen die u daar gezien hebt? 

‘Wat ik daar gezien heb en wat er bij Sai Baba dagelijks gebeurt, is binnen ons huis-tuin-en-keuken-wereldbeeld, onbegrijpelijk. - dat komt omdat Baba zijn goedgelovig publiek te slim af is - Het wachten is op onderzoek, maar dat lijkt er vooralsnog niet in te zitten.’ - ...nee, natuurlijk niet, want dan valt hij geheid door de mand ! -

Noten 

(1)   Joop Houtkooper studeerde natuurkunde aan de Technische Universiteit Delft. Tijdens die studie is hij geïnteresseerd geraakt in parapsychologie. Discussie met sceptici leidde tot het zelf opzetten van experiment (in 1965). Later, in Amsterdam – statisticus in de Faculteit Geneeskunde – de parapsychologie weer opgevat, naar aanleiding van een theoretische aanzet van Evan Harris Walker. Hij deed experimenten met elektronische randomgeneratoren met als voorbeeld de experimenten van Helmut Schmidt in de VS., in samenwerking met Dick Bierman. In 1983 is hij gepromoveerd bij Martin Johnson aan de Universiteit Utrecht op een proefschrift getiteld: ‘Observational theory: A research programme for paranormal phenomena. ‘Van 1993 tot 1995 was hij medewerker van Prof. Erlendur Haraldsson aan het Instituut fur Grenzgebiete der Psychologie und Psychohygiëne in Freiburg in Breisgau.’

(2)   Haraldsson, E., & Houtkooper, J.M. (1994) Report of an Indian swami claiming to materialize objects: The value and limitations of field observations. Journal of Scientific Exploration, 8, 381-397.’

(3)   Braude, S.E. (1991). The Limits of Influence: Psychokinesis and the Philosophy of Science. Lanham, MD: University Press of America.’ 

Religie-journalist/publicist Lambèrt de Kwant (1943) begon zijn journalistieke loopbaan bij enkele typische reformatorische kranten en tijdschriften, maar kreeg steeds meer moeite met deze levenbeschouwing. Na publicatie van zijn boek Twee dingen, tijdgenoten over Joop den Uyl dat hij samen met zijn collega Evert Mathies schreef, leek het hem beter ontslag te nemen. Na een freelance periode werd hij in 1985 chef-redacteur/voorlichter bij de AbvaKabo. Na een debacle met een eigen communicatieadviesbureau en de financiële gevolgen daarvan, werd hij geconfronteerd met wat hij noemt  ‘de zingevingdimensie’ en publiceerde daarna tal van artikelen, reportages en interviews op het gebied van religie, mystiek en zingeving. Geconfronteerd met de zoektocht én (spirituele) eenzaamheid van geestverwanten, richtte hij in 1995 de spirituele cafés op, en later de Stichting Spiritueel Café Nederland (SCN) op, waarvan hij nog steeds bestuurslid is. Ook studeerde hij enkele jaren theologie. Sinds enkele jaren is hij eind- en hoofdredacteur van enkele tijdschriften.